Raqamli texnologiyalar: yangi texnologiyalar fuqarolar hayotini qanday yaxshilaydi

Zamonaviy dunyoda raqamli texnologiyalar hayotning barcha sohalariga, jumladan, davlat boshqaruviga kirib bormoqda. Jarayonlarni raqamlashtirish fuqarolar va davlat organlari o'rtasidagi o'zaro aloqani sezilarli darajada soddalashtirish, davlat xizmatlarining samaradorligini oshirish va aholi hayot sifatini yaxshilash imkonini beradi. Ushbu maqolada biz yangi texnologiyalar Uzbeksitonda, Qozog'istonda va Ozarbayjonda fuqarolar hayotini qanday yaxshilashga yordam berayotganini ko'rib chiqamiz.

Raqamli texnologiyalar– bu davlat xizmatlari va fuqarolar bilan davlat o'rtasidagi o'zaro aloqalar raqamli formatga o'tkaziladigan kontseptsiyadir. Bu, avval shaxsiy ishtirokni va qog'oz hujjat aylanishini talab qilgan ko'plab jarayonlar endi onlayn amalga oshirilishi mumkinligini anglatadi. Fuqarolar uchun bu vaqtni tejash, mamlakatning istalgan nuqtasidan va dunyoning istalgan joyidan xizmatlarni olish qulayligi va jarayonlarning shaffofligi kabi ko'plab afzalliklarni taqdim etadi. Bundan tashqari, raqamlashtirish davlat organlarining ish samaradorligini oshirishga, takroriy jarayonlarni avtomatlashtirish va idoralararo o'zaro aloqani yaxshilashga yordam beradi. Katta ma'lumotlar tahlili orqali davlat yanada asosli qarorlar qabul qilishi va fuqarolar ehtiyojlarini yaxshiroq tushunishi mumkin.

Raqamli texnologiyalarning asosiy vositalaridan biri – bu elektron davlat xizmatlari portalidir, u orqali masofadan turib ma'lumotnomalar olish, arizalar berish, to'lovlar va jarimalarni to'lash mumkin. Bunday portalning samaradorligi, agar mamlakatda elektron hujjat aylanishi yo'lga qo'yilgan bo'lsa, bir necha barobar oshadi, bu esa idoralar va fuqarolar o'rtasida hujjat almashish jarayonida qog'ozdan voz kechishga imkon beradi.

Raqamli texnologiyalarni rivojlantirish uchun muhim bo'lgan omillar bulutli texnologiyalar va ma'lumotlar omborlari hisoblanadi, bu esa IT infratuzilmasini kengaytirish va raqamli xizmatlarning uzluksiz ishlashini ta'minlaydi. Shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish va xavfsiz onlayn tranzaksiyalar uchun shifrlash, ikki faktorli autentifikatsiya va boshqa texnologiyalarga investitsiya qilish zarur. Ma'lumotlar asosida qaror qabul qilishni qo'llab-quvvatlash va tahlil qilish uchun davlat Big Data va sun'iy intellekt texnologiyalarini rivojlantirishi kerak, shuningdek, ishonchli muhit yaratish va korrupsiyaga qarshi kurashish uchun (masalan, mulk huquqlarini ro'yxatga olishda) taqsimlangan reestrlar (blokcheyn)dan foydalanishi lozim.

Davlatning raqamli transformatsiyasi uchun normativ bazani, kadrlarni va boshqaruv madaniyatini o'zgartirish ham juda muhimdir. Idoralararo to'siqlarni yengib o'tish va o'zgarishlarga qarshilikni bartaraf etish uchun siyosiy iroda zarur. Shu bilan birga, raqamlashtirishning salbiy tomonlarini, ya'ni fuqarolarning shaxsiy hayotini himoya qilish va davlat tomonidan qulaylik va samaradorlik bahonasida to'liq kuzatuvga yo'l qo'ymaslik zarurligini unutmaslik kerak.

Davlat xizmatlarini raqamlashtirish katta imkoniyatlar, lekin katta mas'uliyatni ham anglatadi. Shuning uchun har bir mamlakat o'z sur'atida oldinga siljiydi va aholi uchun eng muhim bo'lgan yo'nalishlarga birinchi o'rinda e'tibor qaratadi. Raqamlashtirish darajasi mamlakat va uning fuqarolarining umumiy raqamli yetukligidan, shuningdek, keng polosali internetga ulanish darajasidan ham bog'liq. Keling, muvaffaqiyatli va samarali loyihalarning misollariga nazar tashlaymiz.

O'zbekiston

O'zbekistonda ham davlat xizmatlari portali faol rivojlanmoqda: Raqamli hukumat loyihalari boshqaruvi markazining ma'lumotlariga ko'ra, davlat xizmatlarining 56% interaktiv davlat xizmatlari portali orqali taqdim etilgan, portalda jami 650 dan ortiq xizmat joriy etilgan, mobil ilova foydalanuvchilari soni esa bu bahorda 2,5 milliondan oshdi.

Bundan tashqari, boshqa yo'nalishlar bo'yicha ham ishlar olib borilmoqda. Masalan, ta'limni raqamlashtirish bo'yicha loyihalar mavjud. 2018 yilda eMaktab.Smart (o'sha paytda Kundalik deb atalgan) raqamli ta'lim platformasini sinovdan o'tkazish boshlangan, bu platforma qog'oz kundaliklar va jurnallarni almashtiradi va ota-onalarga bolalarning o'qish natijalarini nazorat qilishda va maktablar bilan o'quvchilarning oilalari o'rtasidagi o'zaro aloqani soddalashtiradi. Bundan tashqari, platformada masofaviy ta'lim, bolalarning motivatsiyasini oshirish va ta'lim jarayonini o'yinlashtirish uchun vositalar joriy etilgan. Ta'lim boshqaruvi organlari ham platforma yordamida o'zlariga qarashli maktablardagi bir qator jarayonlarni nazorat qilishlari mumkin.

Yana bir yo'nalish – sog'liqni saqlashni raqamlashtirish bo'yicha loyihalar. Masalan, mamlakatda yil oxirigacha "Elektron poliklinika" va "Elektron shifoxona" tizimlari ishga tushiriladi, "Elektron sog'liqni saqlash" yagona axborot tizimlari kompleksini joriy etish va qo'llab-quvvatlash amalga oshiriladi, shuningdek, boshqa davlat organlarining axborot tizimlari bilan integratsiyasi ta'minlanadi. Bularning barchasi aholi uchun tibbiy yordam ko'rsatishni soddalashtiradi va sifatini oshiradi.

Ozarbayjon

Ozarbayjon hukumati turli yo'nalishlarni raqamlashtirishga qaratilgan keng ko'lamli islohotlarni amalga oshirmoqda, ulardan biri 2018 yildan boshlab davlat boshqaruvi hisoblanadi.

Transformatsiyaning asosiy yadrosi mygov platformasi bo'lib, 2023 yil oxiriga kelib, davlat xizmatlarining deyarli 50% integratsiya qilingan. Ushbu platforma Innovatsiyalar va Raqamli Rivojlanish Agentligi (IDDA) tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, Ozarbayjonning IT-ekosistemasini raqamlashtirish va rivojlantirish bilan shug'ullanadi. Bu platforma "Qog'ozsiz Hukumat" tashabbusi bilan chambarchas bog'liq bo'lib, davlat idoralari o'rtasida elektron hujjat aylanishini umumiy RSD-podsystema (RSD – taqsimlangan ma'lumotlar tuzilmasi) orqali tizimlashtirishga qaratilgan loyiha hisoblanadi. Buning natijasida, shuningdek, SİMA raqamli yechimlar platformasi bilan integratsiya orqali, raqamli imzo, raqamli to'lov va vaqt belgilashdan iborat bo'lgan xizmatlar yordamida, qog'ozsiz rejimda sudlanmaganlik to'g'risida ma'lumotnomalar berish, talabalarni onlayn ro'yxatdan o'tkazish va elektron talabalik ID-kartalarini berish, tibbiy tekshiruv natijalarini olish va boshqa ko'plab xizmatlar tashkil etilgan. Hozirgi kunda mygov orqali 40 dan ortiq raqamli hujjatlarni olish mumkin.

Platformaning asosiy g'oyasi – oldindan ish ko'rish: u har bir fuqaroning xizmatlarga bo'lgan ehtiyojlarini tahlil qiladi, uni oldindan xabardor qiladi va zarur xizmatni taqdim etadi. Bu yil mygov platformasining innovatsion hissasi xalqaro miqyosda tan olindi: portal "WSIS Prizes" mukofotining "IKTni qo'llash: hayotning barcha jabhalarida afzalliklar – elektron hukumat" toifasida nufuzli mukofotga sazovor bo'ldi.

Platforma doimiy ravishda rivojlanmoqda va takomillashmoqda. So'nggi yangiliklardan biri Digital ID funksiyasining ishga tushirilishi bo'lib, bu qog'ozli shaxsni tasdiqlovchi hujjatga to'liq o'rinbosar hisoblanadi: ma'lumotlar mygov orqali taqdim etiladi va klassik hujjatlarga tenglashtiriladi.

Bundan tashqari, Ozarbayjonda boshqa bir qator loyihalar ham amalga oshirilmoqda. Ular orasida 140 dan ortiq raqamli xizmatlarga kirishni ta'minlaydigan digital.login platformasi va davlat idoralari o'rtasida ma'lumot almashishni tezlashtirish va soddalashtirish maqsadida Digital Bridge ("Raqamli ko'prik") loyihasi mavjud.

Ozarbayjonda davlat xizmatchilarining raqamli yetuklik darajasini oshirishga ham e'tibor qaratilmoqda. Buning uchun Raqamli Transformatsiya Yetakchilari (Chief Digital Transformation Officer - CDTO) dasturi ishga tushirilgan bo'lib, u raqamli transformatsiya bo'yicha amaliy vositalar va samarali usullar bo'yicha treninglarni o'z ichiga oladi.

Bunday e'tibor va ishga tushirilayotgan tashabbuslarning soni mamlakatning raqamlashtirishga kompleks yondashuvi va raqamli hukumatni rivojlantirishda katta salohiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.

Qozog'iston

BMT ma'lumotlariga ko'ra, Qozog'iston onlayn xizmatlar hajmi bo'yicha fuqarolarga davlat tomonidan taqdim etilayotgan xizmatlar bo'yicha dunyoda 8-o'rinni egallaydi. Haqiqatan ham, bu yo'nalish mamlakatda juda rivojlangan. Masalan, eGov Mobile ilovasi orqali fuqarolar nafaqat ko'plab davlat xizmatlarini olishlari, balki infratuzilma va ekologiya bilan bog'liq muammolarni xabar berishlari mumkin, bu ma'lumot mas'ul idoralarga va tashkilotlarga yetkaziladi.

Shuningdek, Digital Justice loyihasi ham qiziqarli bo'lib, u turli huquqiy xizmatlarni raqamlashtirishni nazarda tutadi – masalan, mobil ilova orqali nikohni ro'yxatga olish uchun ariza berish. Mehnat va ijtimoiy himoya vazirligi tomonidan boshqariladigan ijtimoiy xizmatlar portali orqali esa nogironligi bo'lgan shaxslar yuz minglab xizmatlardan foydalanganlar.

Asosiy davlat xizmatlari allaqachon raqamli formatga o'tkazilgani sababli, mamlakatda innovatsiyalarni joriy etishga katta e'tibor qaratilmoqda. Davlat xizmatlarining samaradorligini oshirish maqsadida sun'iy intellektdan foydalanilmoqda: data-based policy making platformalari reglament hujjatlarini ishlab chiqish jarayonini qisman avtomatlashtirish uchun ishlatiladi. Davlat organlari va davlat muassasalari rasmiy hujjatlar bo'yicha katta ma'lumotlar to'plaganligi sababli, sun'iy intellekt ushbu ma'lumotlar asosida yangi hujjatlarni tayyorlashda yordam berishi mumkin.

Raqamli texnologiyalarni rivojlantirish istiqbollari

Har bir mamlakat raqamli hukumatni rivojlantirish bo'yicha aniq maqsadlar qo'ygan bo'lsa-da, bu jarayonni tugagan deb hisoblash qiyin. Texnologiyalarni takomillashtirish, fuqarolar va davlatning raqamli yetuklik darajasini oshirish, shuningdek, yangi ehtiyojlar va boshqa mamlakatlardagi muvaffaqiyatli misollar paydo bo'lishi bilan strategiyalar qayta ko'rib chiqiladi va kengaytiriladi. Bu, albatta, fuqarolarning hayot sifatiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki davlat bilan o'zaro aloqaning barcha jihatlari oson va shaffof bo'ladi, shuningdek, davlat tashkilotlari uchun ham foydali bo'ladi. Ular o'z jarayonlarining samaradorligini oshirish va aholi noroziligini keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan ko'plab muammolarni hal qilish imkoniyatiga ega bo'lishadi.

Shahin Aliyev, Innovatsiyalar va Raqamli Rivojlanish Agentligi (IDDA) boshqaruvi o'rinbosari, Ozarbayjon.